راهنمای سفر به استانبول

 استانبول بزرگترین شهر ترکیه و مرکز فرهنگی و تجاری این کشور است.

این شهر که در قدیم به نام بیزانتیوم و سپس قسطنطنیه (Constantinopole) خوانده می‌شده اکنون بزرگترین شهر در اروپا و چهارمین مادر شهر (متروپولیس) در این قاره محسوب می‌شود.

استانبول هم چنین چهارمین مادر شهر دنیا با جمعیتی معادل 12.6 میلیون نفر است از این رو این در تقسیم بندی‌های شهری استانبول هم اکنون یک ابر شهر به حساب می‌آید.

استانبول مرکز فرهنگی و تجاری ترکیه است و 27 منطقه از استانی به همین نام را پوشش داده است. این شهر در تنگه بوسفر قرار گرفته و دارای یک بندرگاه طبیعی به نام شاخ طلایی است. این شهر در دو طرف اروپایی و آسیایی تنگه بسفر گسترش یافته است. از همین رو استانبول تنها ابر شهری محسوب می‌شود که در دو قاره واقع شده است.

استانبول با یک پیشینه تاریخی طولانی زمانی در فطله سال‌های 330 تا 395 پایتخت امپراطوری روم و در سال‌های 395 تا 1204 و 1261 تا 1453 و در سال‌های 1453 تا 1922 به ترتیب پایتخت امپراطوری‌های روم شرقی و عثمانی بوده است.

استانبول در سال 2010 به عنوان پایتخت فرهنگی اروپا برگزیده شد.

ریشه اسامی استانبول

واژه استانبول پیش از تصرف قسطنطنیه در سال 1453 نیز در محاورات ترک‌ها به کار می‌رفت. استانبول از واژه یونانی استینبولی که به معنای در شهر به سمت شهر و یا مرکز شهر است گرفته شده است.

البته اولین نام شناخته شده استانبول بیزانتیوم است.در سال 667 پیش از میلاد  مهاجرنشینان دوریک پس از  مهاجرت از دولت شهر مگارا به منطقه امروزی استانبول، یک شهر مهاجرنشین بنا کردند. دوریک‌ها نام پادشاه خود بیزاس را بر این مهاجر نشین گذاشتند.

پس از آنکه کنستانتین اول در 11 مه 330 پس از میلاد  بیزاس را پایتخت شرقی روم قرار داد، نام روم جدید را بر این شهر اطلاق کرد. اما در آن زمان و دوره‌های بعدی نام کنستانتینوپول(شهر کنستانتین) بیشتر بر این شهر اطلاق می‌شد. نام کنستانتینوپول از زمان امپراطور تئدوسیوس دوم(408-450) رسما مورد استفاده قرار گرفت. این نام در تمام دوران حیات امپراطوری روم شرقی بیزانس به عنوان نام رسمی شهر شناخته می‌شد. اروپایی‌ها حتی در دهه‌های اوائل قرن بیستم نیز این شهر را کنستانتینوپول می‌نامیدند. استانبول را همچنین شهر هفت تپه نیز لقب داده بودند زیرا این شهر نیز مانند رم بر هفت تپه بنا شده بود، که هریک مسجدی تاریخی را در خود جای داده است.نماد استانبول نیز هفت مثلث به نشانه هفت تپه است که بر فراز هر یک از این مثلث‌ها چهار مناره به نشانه مساجد استانبول قرار داده شده است.

طبق قانون خدمات پستی ترکیه مصوب 28 مارس، مقامات ترک رسما از خارجیان درخواست کردند که استانبول را به عنوان نام رسمی این شهر بپذیرند و حتی در زبان‌های خود نیز از این نام استفاده کنند.

تاریخ

در سال 2008 طی حفاری‌هایی که در جریان فعالیت‌های عمرانی ساخت متروی ینیکاپی در مرمره در شبه جزیره تاریخی استانبول در بخش اروپایی این شهر انجام گرفت، بازمانده‌های یک مهاجرنشینی که تاریخ آن به 6500 سال قبل از میلاد بازمی‌گردد کشف شد.

اولین نشانه‌های سکونت انسان در استانبول متعلق به عصر مفرغ است نشانه‌هایی از سکونت انسان عهد مفرغ در فکرتپه واقع در بخش آسیایی استانبول پیدا شده‌است. همچنین نشانه‌هایی از سکونت فنیقی‌ها در کادیکوی موجود است.در نزدیکی کادیکوی(کالسدون)  در شبه جزیره آناتولی و در نزدیکی استانبول یک بندرگاه متعلق به عصر فنیقی‌ها کشف شده است. دماغه مودا در کالسدون اولین منطقه‌ای است که مهاجرنشینان یونانی اهل مگارا  در سال 685 آن را برای سکونت انتخاب کردند.

در سال 667 نیز این اقوام یونانی تحت فرمان پادشاهشان بیزاس مهاجر نشین بیزانتیون که امروزه در بخش اروپایی استانبول قرار دارد را تبدیل به سکونتگاه جدید خود کردند. بیزانتیون در محل یک بندرگاه قدیمی  به نام لیگوس بنا شده بود. لیگوس توسط قبایل تراسیان در قرن‌های 13 تا 11 قبل از میلاد مسیح بنا شده بود.

در سال ۱۹۶ میلادی رومیان پس از محاصره بیزاتیون بر این شهر مسلط شده و شهر رو به خرابی نهاد به خصوص آنکه رومیان پایتخت جدید خود را به نیکومدیا منتقل نموده بودند. در این سال‌ها گروههای بزرگی از رومیان به استانبول مهاجرت کردند. موقعیت استراتژیک استانبول امپراتور کنستانتین بزرگ را وا داشت تا در سال ۳۳۰ رم جدید را در محل بیزانتیوم بعنوان پایتخت امپراطوری روم شرقی بنا  نهد که پس از مرگ وی این شهر قسطنطنیه یا کنستانتینوپولیس نامیده شد و نام روم جدید به فراموشی سپرده شد.

در اواسط هزاره دوم میلادی امپراطوری بیزانس رو به ضعف نهاد و سرزمین‌های بسیاری را در نبرد با ترکان عثمانی واگذار کردند. پیروزی ترکان عثمانی تا بدانجا پیش رفت که در سال 1453 به دروازه‌های قسطنطنیه در آن سوی بوسفر رسیدند و شهر توسط سلطان محمود دوم محاصره شد.

در ۲۹ ماه مه سال ۱۴۵۳ سلطان محمود دوم (که پس از فتح قسطنطنیه به سلطان محمد فاتح ملقب شد) بعد از ۵۳ روز محاصره در حالی وارد قسطنطنیه شد که توپ او یک حفره بسیار عظیم و بزرگی را در دیوارهای قسطنطنیه ایجاد کرد.

محل این حفره امروزه به توپکاپی (دروازه توپ)معروف است. سلطان محمد فاتح پس از فتح استانبول آن را به عنوان سومین پایتخت امپراطوری عثمانی اعلام نمود. پس از فتح استانبول سلطان محمد فاتح  کاخ توپکاپی و بازار استانبول را بنا می‌نهد و مدارس ، حمام‌ها و بناهای زیادی در شهر ایجاد می‌کند. نقش معمار سینان در خلق آثار معماری این دوره برجسته بوده‌است.

زمانی که جمهوری ترکیه در سال ۱۹۲۳ تشکیل شد پایتخت آن از استانبول به آنکارا تغییر پیدا کرد. اما استانبول محوریت خود بعنوان مرکز تجاری ،صنعتی ترکیه را حفظ کرد و هم اکنون نیز بزرگترین شهر ترکیه میحسوب می‌شود.

موقعیت جغرافیایی

استانبول در شمال غربی منطقه مرمره ترکیه واقع شده است. این شهر در دو سمت تنگه بوسفور قرار گرفته که یخش غربی آن در طرف اروپایی و بخش شرقی در طرف آسیایی تنگه بوسفور قرار گرفته است.

مساحت استانبول 1.830.92 کیلومتر مربع معادل 707 مایل مربع  و استان استانبول نیز دارای 6.220 کیلومتر مربع معادل 2.402 مایل است.استان استانبول که استانبول بزرگ نیز نامیده می‌شود 32 منطقه دارد که 27 منطقه از این مناطق در محدوده شهری قرار دارند.

جمعیت

جمعیت کلانشهر استانبول طی 25 سال و در فاصله سال‌های 1980 تا 2005 3 برابر شده است. حدود 70 درصد از ساکنان این شهر در بخش اروپایی و 30 درصد از آن‌ها در بخش اسیایی زندگی می‌کنند.

برمبنای آمار سال 2007 استانبول با 11.372.613  نفر جمعیت یکی از بزرگرترین شهرهای دنیا در عصر حاضر محسوب می‌شود. نرخ رشد جمعیت در استانبول نیز 3.45 درصد در سال است. این میزان رشد بیشتر به خاطر مهاجرت مردم از مناطق روستایی اطراف به استانبول است.

حمل و نقل

حمل و نقل شهری در استانبول بیشتر از طریق مترو، تراموا و خودرو انجام می‌گیرد.

مترو: ساخت شبکه زیر زمینی متروی استانبول در سال 1992 آغاز شد. اولین خط مدرن مترو نیز میان میدان تقسیم و منطقه اقتصادی لونت به طول 8.5 کیلومتر و 6 ایستگاه در 16 سپتامبر 2000  مورد بهرهبرداری قرار گرفت.

یک خط دیگر نیز از خیابان چهارم لونت تا آیازاگا(منطقه اقتصادی مالاسک) بدر سال 2009 به بهره برداری رسید.بخش جنوبی متروی استانبول از میدان تقسیم تا ینی کاپی نیز قرار است به طول 5.4 کیلومتر با 4 ایستگاه به طور کامل تا پایان سال 2009 افتتاح شود.

فرودگاه: استانبول ۲ فرودگاه بین المللی دارد، بزرگ‌ترین فرودگاه، فرودگاه بین المللی آتاتورک پیشتر در  یسیلکوی، ۲۴ کیلومتری مرکز شهر واقع شده  بود اما در حال حاضر و با گسترش محدوده استانبول فرودگاه درون شهر قرار گرفته است، فرودگاه جدید، فرودگاه سابیها جوکین در ۲۰ کیلومتری شرقی از طرف آسیایی و ۴۵ کیلومتری شرقی اروپایی مرکز شهر قرار گرفته‌است.

دیدنی‌های استانبول

مساجد: مناره های بیش از 500 مسجد که از تپه های شهر سر به فلک کشیده است جوی فوق العاده خلق کرده است. در این چشم انداز انسان خود را در رویای شیرین بین گذشته و حال حس می‌کند.

یکی از این مساجد مسجد معروف سلطان احمد را با شش مناره که به واسطه کاشیکاری‌های آبی رنگ خود به مسجد آبی مشهور شده و سمبل استانبول است. این مسجد طی سالهای ۱۶۰۹ تا ۱۶۱۹ به دستور سلطان احمد اول بنا شد و به همین دلیل پس از مرگ وی مسجد را مسجد سلطان احمد نامیدند. وی در همین مسجد دفن شده‌است. این مسجد در قدیمی ترین بخش استانبول واقع شده که این منطقه در قبل از سال‌های ۱۴۵۳ (میلادی) مرکز قسطنطنیه، پایتخت امپراطوری بیزانس، محسوب می‌شده‌است. این مسجد در نزدیکی هیپودروم قسطنطنیه واقع شده‌است

در مقابل این مسجد نیز مسجد ایا صوفیه که در دوره امپراتور ژوستینین و به عنوان کلیسا ساخته شده بود، قرار دارد . این اثر تاریخی که اوج هنر معماری است با تابلوهای موزائیک نفیس تزیین یافته است . بنا با کار ۱۰ هزار کارگر در طول پنج سال و تحت نظر ۱۰۰ استاد باشی تکمیل شد و به تاریخ ۲۷ آرالیک ۵۳۷ افتتاح شد. این کلیسا نخست کلیسای بزرگ نام‌ گرفت. پس از فتح استانبول، سلطان محمد دوم  دستور داد کلیسای ایاصوفیه را به مسجد تبدیل کنند.

مسجد سلیمانیه نیز که این دو مسجد عظیم را از روی تپه دیگری نظاره می‌کند ،  از شاهکار‌های هنر معماری امپراتوری عثمانی است. این مسجد با دستور سلطان سلیمان قانونی و توسط معمار سینان ساخته شده است.

کاخ موزه توپکاپی: موزه توپکاپی که حدود 400 سال میزبان سلاطین عثمانی و مرکز سیاسی آنها بود، بر تپه‌ای مشرف بر تنگه و دریای مرمره، قرار دارد . در موزه توپکاپی کلکسیونی از چینی‌های ساخت کشور چین، تخت‌های بسیار ارزشمند طلاکوب شده، لباسهای سلاطین، جواهرات رویایی، کتاب‌های دست نویس کمیاب و حرمسراهای سلاطین را می‌توان مشاهده کرد.

ساختمان جدید کاخ توپکاپی از سال 1466 شروع و پیش از فوت سلطان محمد فاتح در سال 1478 ساخته شده است . ساختمان این کاخ بر خلاف کاخ‌های اروپایی یک ساختمان نبوده از مجموعه کاخ‌ها و واحدها تشکیل شده است . کاخ چینی که اولین کاخ ساخته شده در سال 1472 به پایان رسیده است . در طبقه معماری آسیای میانه و این کاخ دو طبقه در سال 1875 بعنوان موزه باستان شناسی و در سال 1908 نیز به موزه آثار اسلامی - ترک تبدیل شده است . این کاخ در سال 1953 بعنوان موزه آثار فاتح برای بازدید علاقمندان باز شده است.

کاخ دولما باغچه : قسمت بیرونی این کاخ توسط سلطان عبدالمجید اول در اواسط قرن 19 میلادی ساخته شد. این کاخ 600 متری در ساحل اروپایی تنگه بوسفور قرار گرفته است.

وجود سالن بزرگ در این کاخ با 56 ستون داخل آن و چلچراغ شکیل و 5/4 تنی آن با 750 لامپ موجود در آن چشم هر بیننده‌ای را خیره می‌کند. در زمانهای گذشته جهت خوشایند ساکنین این کاخ  که سلاطین عثمانی بوده اند پرندگان مختلف از اقساط نقاط جهان گردآوری و نگهداری میشده است. موءسس جمهوری ترکیه آتاتورک در این کاخ در تاریخ 10 نوامبر 1938 دیده از جهان فرو بست.

بر گرفته از سایت همشهری آنلاین